اگر نواحی اطراف دندان‌های شما غیر طبیعی بزرگ به نظر می‌رسد و یا لکه‌های قرمز غیرمعمول در آن‌ها وجود داشته باشد، ممکن است دچار ورم لثه شده باشید. اگر چه هرگز خوشایند نیست، لثه‌های متورم یک مسئله رایج در دندانپزشکی است که اگر زود به آن توجه شود، به راحتی قابل رفع است.
بخش اول تسکین لثه‌های متورم
1. علت لثه‌های متورم خود را شناسایی کنید
به دلایل مختلف، لثه‌ها متورم می‌شوند. گرچه در بسیاری از موارد، این بیماری می‌تواند نشانه‌ای از بیماری لثه باشد. بسیار حائز اهمیت است که علت تورم را شناسایی کنید، تا بتوانید مسیر صحیح برای درمان را دنبال کنید( یا مراقب لثه‌های خود در خانه باشید یا یک قرار ملاقات با دندانپزشک داشته باشید). برخی از دلایل شایع عبارتند از:
- روش‌های نادرست مسواک زدن یا نخ‌دندان کشیدن: در بسیاری از موارد، لثه‌های متورم نتیجه بهداشت دهان و دندان ضعیف است، جایی که پلاک اجازه ایجاد انباشته شدن بین دندان‌ها و خط لثه را می‌دهد. برای رفع این مشکل، لازم است که دندان‌ها را به طور کامل مسواک بزنید و مرتباً نخ‌دندان بکشید تا پلاک اضافی آن برطرف شود. علاوه بر این، بسیاری از افراد که از نخ‌دندان استفاده می‌کنند، این کار را به شدت انجام می‌دهند که همین امر می‌تواند باعث ورم در لثه شود.
- ژنژیویت و پریودنتیت (التهاب لثه): اگر بهداشت دهان و دندان حفظ نشود، بیماری‌های لثه مانند: ژنژیویت (Gingivitis) و پریودنتیت (periodontitis) به راحتی می‌تواند توسعه پیدا کند. ژنژیویت، شکل شدیدتری است و در صورت ابتلای زودهنگام، قابل برگشت است. از طرف دیگر، پریودنتیت جدی‌تر است و می‌تواند منجر به از دست رفتن دندان شود. اگر لثه‌ها به رنگ قرمز، براق و متورم به نظر می‌رسند، پس ژنژیویت لثه دارید. مرحله‌ی بعدی تحلیل لثه و از بین رفتن استخوان فک است که پریودنتیت را تعریف می‌کند. اگر شک دارید که ممکن است هر یک از این بیماری‌های لثه را داشته باشید، باید با یک دندانپزشک صحبت کنید.
- زخم‌های دهان: زخم‌های دهان که روی لثه‌ها ایجاد می‌شوند، می‌توانند منجر به درد و تورم شوند. معمولاً از نظر ظاهری می‌توانید زخم‌های دهان که به آفت (canker sores) نیز شناخته می‌شوند را تشخیص دهید. آن‌ها یک مرکز سفید و لبه‌های قرمز دارند. زخم‌های متعدد دهان می‌توانند همزمان ظاهر شوند، اما معمولاً قابل درمان و غیر مسری هستند.
- شیمی درمانی: یکی از عوارض ناخوشایند شیمی درمانی، لثه‌های دردناک، متورم و خون‌آلود است. همچنین به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن، می‌تواند باعث رشد زخم‌های دردناک در لثه‌ها شود. اگرچه این علائم برطرف می‌شوند ولی در صورتیکه روند شیمی درمانی ادامه داشته باشد، آن‌ها متوقف نخواهند شد.
- تنباکو: سیگار کشیدن و استفاده از سایر محصولات تنباکو، معمولاً به لثه‌های دردناک و متورم منجر می‌شود. در حقیقت، افرادی که از دخانیات استفاده می‌کنند به مراتب بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض ابتلا به بیماری لثه هستند. در نتیجه، اولین قدم در رفع لثه‌های متورم، ترک سیگار است.
- هورمون‌ها: لثه‌های متورم، ممکن است نتیجه افزایش ناگهانی آزادسازی هورمون‌ها باشد که جریان خون به لثه‌ها را افزایش می‌دهد. این هورمون‌ها، شامل مواردی هستند که در دوران بلوغ، قاعدگی، بارداری و یائسگی تولید می‌شوند. مصرف قرص ضد بارداری نیز می‌تواند این هورمون‌ها را آزاد کند.
2. به آرامی با استفاده از حرکات چرخشی و دایره‌ای مسواک بزنید و از عمل یک‌سویه بپرهیزید
حتماً سطوح جویدگی، جلوها و قسمت‌های پشت دندان (در کنار زبان) را مسواک بزنید، چرا که بیشتر شامل دندان‌های پایین و بالا هستند. همانطور که در بالا گفته شد، لثه‌های متورم اغلب می‌توانند نتیجه‌ی پلاک ساخته شده روی دندان‌ها باشند. بهترین سناریو، حذف پلاک و جلوگیری از بیماری لثه است، زیرا به راحتی با مسواک زدن ملایم می‌توانید مشکل ایجاد شده را کاملا برطرف کنید. شما باید حداقل 2 بار در روز، صبح و عصر، دندان‌های خود مسواک بزنید.
- از یک مسواک نرم نایلونی استفاده کنید. این کار به طور موثر دندان‌ها را بدون ایجاد سوزش بیشتر، تمیز می‌کند. از مسواک زدن با برس متوسط یا سخت اجتناب کنید، چرا که می‌توانند باعث ورم بیشتر لثه شوند و حتی می‌توانند مینای دندان را از بین ببرند و خراش دهند.
- نه اینکه مسواک زدن محکم‌تر به معنای بهتر مسواک زدن است. لثه‌ها، از بافت ظریف ساخته شده‌اند. بنابراین مسواک زدن بیش از حد محکم، باعث آسیب بیشتر به لثه‌ها خواهد شد. از مسواک زدن در حرکتی شدید به عقب و جلو که از شیار بین دندان‌ها پیروی نمی‌کند، خودداری کنید.
- یک روش مسواک زدن بد که از نیروی زیاد استفاده می‌کند نیز خطرناک است. بسیاری از بیماران پس از مسواک زدن بیش از حد سخت، در معرض تحریک ریشه و افزایش حساسیت قرار خواهند گرفت.
- یک خمیر دندان محافظت از لثه را انتخاب کنید که برای کمک به پیشگیری از ژنژیویت لثه طراحی شده است. اکثر برندهای مهم خمیر دندان، یک نسخه مبارزه با ژنژیویت لثه تولید می‌کنند.
3. روزی یک مرتبه بین دندان‌های خود را نخ‌دندان بکشید
کشیدن نخ‌دندان به صورت روزانه، پلاكی را كه مسواك نمی‌تواند به آن دسترسی داشته باشد را از بین می‌برد، اما از کشیدن نخ‌دندان بیشتر از این خودداری كنید، زیرا این امر باعث تحریک بیشتر لثه‌ها می‌شود.
- نخ‌دندان توسط بسیاری از مردم نادیده گرفته می‌شود، اما حتی افرادی که نخ‌دندان می‌کشند ممکن است با انجام این کار باعث تشدید لثه‌های متورم خود شوند. از محکم کشیدن نخ‌دندان در بین دندان‌های خود اجتناب کنید، زیرا این کار می‌تواند به بافت شکننده لثه آسیب برساند. در عوض، سعی کنید نخ را با دقت بین دندان‌ها بکشید و به دنبال منحنی هر دندان حرکت دهید.
4. دهان خود را با محلول آب نمک بشویید
شستشو با محلول آب نمک، از قدیمی‌ترین ترفندهاست که می‌تواند لثه‌های متورم را کاهش دهد. این روش، هنوز هم یکی از مؤثرترین روش‌ها به حساب می‌آید. نمک، به عنوان یک ماده ضدباکتری عمل می‌کند، دهان آلوده و لثه‌های ملتهب را تسکین می‌دهد.
- غرغره آب نمک: محلول آب نمک را درست کنید. یک قاشق چای‌خوری نمک معمولی را در یک فنجان آب گرم حل کنید. آن را در دهان خود، بین دندان‌ها بچرخانید تا به لثه برسد. آب نمک را قورت ندهید و از آن به عنوان دهان‌شویه استفاده کنید.
- محلول آب نمک نیز، می‌تواند برای تسکین گلودرد و همینطور از آن برای تمیز کردن پیرسینگ (کاشت نگین دندان) و ضدعفونی کردن زخم‌ها استفاده شود.
- همچنین می‌توانید از آب داغ استفاده کنید، فقط مراقب باشید که دهان شما نسوزد.
5. از کمپرس گرم و سرد استفاده کنید
از کمپرس‌های گرم و سرد، می‌توان برای تسکین آسان و فوری لثه‌های متورم و دردناک استفاده کرد. کمپرس گرم، برای تسکین درد مفید است. در حالیکه کمپرس سرد، به طور موثرتر باعث کاهش ورم می‌شود. کمپرس‌ها را چسبیده به صورت خود نگه دارید تا روی لثه‌ها قرار گیرند، زیرا این حالت تحریک‌کنندگی کمتری دارد. بدین معنا که با تغییر ناگهانی دما، از تحریک بیشتر لثه‌ها جلوگیری می‌کند.
- برای ایجاد یک کمپرس گرم: یک حوله تمیز را در آب گرم (نه داغ) خیس کنید، آبی اضافی آن را بگیرید، سپس آن را چسبیده به صورت خود نگه دارید تا درد شروع به فروکشی کند.
- برای ایجاد یک کمپرس سرد: چند تکه یخ را در یک پارچه کوچک و تمیز و یا یک دستمال حوله‌ای بپیچانید. از طرف دیگر، می‌توانید از یک کیسه‌ی مخصوص سبزیجات منجمد (مانند: نخود فرنگی) یا یک کیسه فریزر استفاده کنید. کمپرس را بیش از 15 دقیقه، چسبیده به صورت خود نگه دارید.
6. از تحریک کننده‌های لثه خودداری کنید
در حالی که لثه‌های شما دردناک و متورم است، بسیار حائز اهمیت است که از هرگونه ماده‌ای که قصد دارد تورم را تشدید کند، مانند: مصرف دخانیات و الکل پرهیز کنید. علاوه بر این، دهان‌شویه‌های خشن که ممکن است از آن‌ها برای ضدعفونی کردن دهان‌تان استفاده کنید نیز می‌توانند لثه‌های متورم را تشدید کنند، بنابراین باید سعی کنید مدتی از آن‌ها استفاده نکنید.
- همیشه دهان‌شویه را رقیق کرده و با اضافه کردن نصف لیوان آب به نصف لیوان دهان‌شویه، از آن استفاده کنید. می‌توانید دو هفته‌ی متوالی از آن استفاده کرده و قبل از تکرار درمان، یک هفته استراحت بدهید.
7. مقدار زیادی آب بنوشید
نوشیدن مقدار زیادی آب، به شستشوی باقیمانده موادغذایی و باکتری‌ها از دهان شما کمک می‌کند و توسعه پلاک بیشتری را محدود خواهد کرد. علاوه بر این، نوشیدن آب تولید بزاق را تحریک می‌کند که به طور طبیعی به از بین بردن باکتری‌ها کمک می‌کند.
8. سعی کنید لثه‌های خود را به آرامی ماساژ دهید
ماساژ ملایم لثه، با افزایش گردش خون در لثه می‌تواند به کاهش درد و کاهش التهاب کمک کند. از حرکات ملایم و دایره‌ای برای ماساژ دادن لثه‌های متورم برای حدود یک دقیقه استفاده کنید. به یاد داشته باشید که دست‌های خود را قبل از انجام این کار بشویید و از تمیز بودن ناخن‌های انگشتان خود اطمینان حاصل کنید. این کار به جلوگیری از شیوع باکتری‌ها کمک می‌کند.
- اگر نمی‌توانید این کار را به درستی انجام دهید، یک دستگاه محرک لثه (Gum Stimulator) خریداری کنید.
9. کمی روغن میخک بمالید
روغن میخک، یکی از درمان‌های خانگی برای لثه‌های متورم است که در کاهش درد و کاهش التهاب مؤثر است. کافی‌ست 3 بار در روز با استفاده از یک گوش پاک‌کن، مقداری از روغن میخک را مستقیماً روی لثه‌های متورم بمالید. از طرف دیگر، می‌توانید چند قطره روغن میخک را درون یک فنجان با آب مخلوط کرده و آن را در دهان خود غرغره کنید.
- روغن میخک را می‌توان در اکثر عطاری‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی تهیه کرد.
بخش دوم جلوگیری از ورم لثه‌ها
1. روزانه 2 یا 3 بار دندان‌های خود را مسواک بزنید
مسواک زدن دندان، پلاک را از دهان شما خارج می‌کند و این به مبارزه با بیماری لثه و پوسیدگی دندان کمک می‌کند. در حقیقت، تقریباً از همه‌ی مشکلات بهداشت دهان و دندان جلوگیری می‌کند. شما باید حداقل یک بار صبح و یک بار عصر و پس از خوردن غذا، در صورت امکان دندان‌های خود را مسواک بزنید.
- اگر در مورد روش صحیح مسواک زدن مطمئن نیستید، باید در طول معاینه‌ی بعدی خود از دندانپزشک خود بخواهید که آن را به شما آموزش دهد.
2. به یاد داشته باشید که روزانه نخ‌دندان بکشید
نخ‌دندان، پلاک ساخته شده و باکتری‌ها را از شکاف بین دندان‌ها حذف می‌کند و از بین بردن آن‌ها، می‌تواند از ورم لثه شما در وهله‌ی اول جلوگیری کند.
- برای جلوگیری از تحریک بافت لثه‌ی حساس، به آرامی نخ‌دندان را بکشید. هنگام نخ کشیدن دندان بعدی، همیشه از بخش تمیز آن استفاده کنید تا از انتشار باکتری‌ها از قسمت دهان به قسمت دیگر جلوگیری کنید.
- اگر نمی‌توانید از نخ‌دندان به درستی استفاده کنید، به دنبال یک خلال بین دندانی (Dental Picks) در داروخانه باشید. خلال بین دندانی، میله‌های چوبی یا پلاستیکی کوچکی هستند که می‌توانند در بین دندان‌ها قرار گیرند تا به همان اثرات نخ‌دندان برسند.
3. اطمینان حاصل کنید که رژیم‌غذایی شما، متنوع و سرشار از ویتامینC، کلسیم و اسیدفولیک است
تغذیه ضعیف، می‌تواند منجر به التهاب لثه شود (در میان موضوعات دیگر). بسیار حائز اهمیت است که به میزان کافی ویتامینC ، کلسیم و اسیدفولیک در رژیم‌غذایی خود مصرف کنید. این در شرایطی است که ویتامین C و اسیدفولیک، به طور فعال در لثه‌های سالم نقش دارند و از ژنژیویت (التهاب لثه‌ها) جلوگیری می‌کنند، در حالی که ثابت شده است افرادی که کمبود کلسیم دارند، بیشتر احتمال ابتلا به بیماری‌های لثه را دارند. روزانه یک مولتی‌ویتامین مصرف کنید و میوه و سبزیجات زیادی بخورید.
- منابع اصلی ویتامین C شامل: پاپایا، فلفل دلمه‌ای، توت‌فرنگی، کلم بروکلی، آناناس، جوانه بروکسل، کیوی، پرتقال، طالبی و کلم کیل (kale) است.
- بهترین منابع کلسیم شامل لبنیات مانند: شیر، پنیر و ماست به همراه ماهی ساردین، توفو، ماهی سالمون، شیر سویا، غلات و کولارد سبز (collard greens) است.
- غذاهایی با سطح بالایی از اسید فولیک شامل: سبزیجات برگدار تیره، کلم بروکلی، مارچوبه، نخودفرنگی، لوبیا، عدس، کرفس، آووکادو و مرکبات هستند.
4. هرگز با سرکه یا آب‌لیمو غرغره نکنید
چون اسیدها مثل: سرکه و آب‌لیمو می‌توانند مینای دندان را از بین ببرند که برای محافظت از دندان‌ها ضروری است. توصیه می‌شود که دهان خود را با آب بشویید.
5. به اندازه کافی بخوابید و از استرس دوری کنید
خستگی شدید، می‌تواند منجر به پف کردن صورت و لثه‌های شما شود. بنابراین سعی کنید هر شب 7 تا 9 ساعت بخوابید. همچنین باید تا حد امکان از استرس دوری کنید، زیرا استرس باعث می‌شود بدن ماده شیمیایی موسوم به کورتیزول (Cortisol) را آزاد کند که با التهاب لثه‌ها و سایر قسمت‌های بدن در ارتباط است.
- با ورزش منظم می‌توانید استرس را کاهش دهید. ورزش، هورمون‌های شادی را آزاد می‌کند که باعث می‌شود شما روحیه خوبی داشته باشید. علاوه بر این، ورزش شما را خسته می‌کند و به شما در رسیدن به خواب بهتر در شب کمک می‌کند.
- همچنین می‌توانید با گذراندن اوقات شخصی روزانه برای پیاده‌روی، خواندن کتاب یا استحمام، استرس را کاهش داده و آرامش را فراهم کنید. همچنین باید قبل از خواب، وسایل الکترونیکی مثل: موبایل، کامپیوتر و تلویزیون را خاموش کنید.
6. تنباکو را حذف کنید
همانطور که قبلاً ذکر شده است، دخانیات می‌تواند برای لثه‌ها بسیار تحریک‌کننده باشد و افرادی که سیگار می‌کشند و یا از سایر دخانیات استفاده می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به بیماری لثه قرار دارند. در صورت امکان، باید سعی کنید سیگار را ترک کنید و یا حداقل، مصرف دخانیات را کاهش دهید.
7. برای خدمات دندانپزشکی و معاینه دندان خود، به دندانپزشک مراجعه کنید
لثه‌های متورم، اغلب ظهور یک مشکل شدید دندان مانند: پریودنتیت که ناشی از پلاک، میکروب و پوسیدگی دندان است. بنابراین اگر لثه‌های شما به طور مداوم متورم است، باید به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک می‌تواند دقیقاً بگوید که چه اتفاقاتی در دهان شما می‌گذرد و درمان مناسب را توصیه کند. حتی اگر دندان‌ها و لثه‌های شما کاملاً سالم به نظر برسند، خوب است حداقل 2 بار در سال را به دندانپزشک یا ایژنیست دندان (Dental hygienist) مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: ۳ روش درمان ورم لب
