مدت طولانی است که این منازعه بین طرفداران مد پایدار و گیاه‌خواران ادامه یافته است. در آخر کدام یک بهتر است: پنبه ارگانیک یا پشم؟ وقتی درباره انتخاب مسئولانه و پایدار لباس صحبت می‌کنیم، مهم‌ترین چیزی که اکثر خریداران به آن توجه می‌کنند این است که آیا الیاف به کار رفته در لباس طبیعی و تجزیه‌پذیر است یا نه. این امر بدان دلیل اهمیت یافته است که بیشتر لباس‌هایی که ما امروزه استفاده می‌کنیم، از الیاف پلی‌استر یا اکریلیک ساخته شده‌اند که هردو غیرقابل‌تجزیه و برای طبیعت مضر هستند. در حالی که آژانس جهانی مد، اثرات مخرب لباس‌های تولید شده از الیاف پلی‌استر و آکریلیک برای محیط‌زیست را بسیار کمتر از اثرات زیان‌آور لباس‌های پنبه‌ای و پشمی تخمین زده است، اما قابل انکار نیست که این الیاف غیرطبیعی کاملاً تجزیه ناپذیرند و در طبیعت باقی می‌مانند. از سوی دیگر، لباس‌های پنبه‌ای و پشمی، هر دو از الیاف طبیعی و تجزیه‌پذیر ساخته شده‌اند، روی پوست احساس خوبی ایجاد می‌کنند و به طور کلی، لوکس‌تر از الیاف بر پایه نفت هستند. با این تفسیر اگر قصد داشته باشیم که طبیعت‌دوست‌ترین و مناسب‌ترین لباس‌های ممکن را انتخاب کنیم، کدام گزینه بهتر است: پنبه ارگانیک یا پشم؟ جواب آن است که: بستگی دارد.
گرمایش جهانی و استفاده از زمین
اگر نگرانی اصلی شما تغییرات آب و هوایی است، باید بدانید که اثرات مخرب پشم بر روی شرایط اقلیمی، بسیار بیشتر از پنبه ارگانیک است. از آنجایی که سیستم گوارشی گوسفندان در حالت طبیعی مقدار زیادی گاز متان تولید می‌کند، پرورش گسترده گوسفند به منظور به دست آوردن پشم، یکی از عوامل آلاینده هوا محسوب می‌شود. در واقع، در کشور استرالیا یکی از بزرگترین کشورهای پرورش‌دهنده گوسفند و تولیدکننده پشم در جهان است، بیش از ۱۰ درصد از تولید کل گازهای گلخانه‌ای (با در نظر گرفتن صنایع معدن و حمل و نقل) مستقیما حاصل صنایع پرورش گوسفند است. در کشور نیوزیلند که یکی دیگر از کشورهای تولیدکننده عمده پشم جهان محسوب می‌شود، یک سوم از کل گازهای آلاینده منتشر شده در جو، از گوارش گوسفندان ناشی می‌شود. صنایع مرتبط با پشم و پنبه، اگر به درستی تحت کنترل نباشند، هر دو قابلیت بالایی برای تخریب خاک دارند. منظور از تخریب خاک آن است که خاک مورد استفاده در این صنایع، مواد مغذی و میکروارگانیسم‌های ضروری خود را از دست می‌دهد و دیگر قادر نیست که زمینه ساز یک اکوسیستم سالم و طبیعی باشد. نتیجه نهایی این پروسه خاک مرده نامیده می‌شود که در آن، هیچ گیاهی بدون استفاده از کودها و مواد شیمیایی بسیار سنگین رشد نخواهد کرد. با این حال در هر دو نمونه، روش‌های متناوب کاشتی وجود دارند که می‌توانند به حفظ سلامتی خاک کمک کنند.
هر قدر که میزان زمین‌های مورد استفاده برای کشاورزی و دامداری انسان‌ها کمتر شود، زمین‌های بیشتری دست‌نخورده باقی می‌ماند که حیات وحش گیاهی و جانوری می‌تواند در آن روال طبیعی خود را طی کند تا این موجودات به عادات پایه و غریزی خود برگردند و به این ترتیب به حفظ اکوسیستم کلی سیاره ما کمک می‌شود؛ اما همین الان که ما در حال نگارش این مقاله هستیم، ۳۶ درصد از کل زمین‌های پاکسازی شده‌ی کشور استرالیا به صنایع پرورش گوسفند و تولید پشم اختصاص یافته است. اخبار شوکه‌کننده‌تر آن است که ۹۲ درصد از کل زمین‌هایی که در کشور استرالیا به منظور استفاده در صنایع کشاورزی پاکسازی شده‌اند، برای کشت محصولات گیاهی مرتبط با صنایع پرورش دام و تولید پشم و گوشت مورد استفاده قرار می‌گیرند و تنها ۸ درصد از این زمین‌ها به محصولات مورد استفاده‌ی مستقیم انسان (مانند هویج انواع لوبیا سیب‌زمینی و غیره)، شهرسازی، راه سازی، صنایع مرتبط با معدن و سایر صنایع اختصاص یافته‌اند. با این که شاید به نظر بسیاری از ما سطح زمین مورد استفاده برای گسترش فضای شهری خیلی زیاد باشد، اما واقعیت این است که این سطح از زمین، در برابر سطحی که در صنایع کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، واقعاً قابل صرف نظر است.
علاوه بر این باید آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها را نیز در نظر بگیریم. این موارد یکی از المان‌های بسیار پیچیده در صنایع کشاورزی محسوب می‌شوند و شاید بررسی‌شان به یک مقاله جداگانه نیاز داشته باشد. با این که این سموم هم در صنایع مرتبط با پنبه مورد استفاده قرار می‌گیرند و هم در صنایع پشم، اما میزان استفاده از آنها در صنایع پنبه خیلی بیشتر است. اگر کشت پنبه را در نظر بگیریم، میزان استفاده از آفت‌کش‌ها در میان کشاورزان مختلف تفاوت‌های چشمگیری دارد. مثلاً کشاورزان پنبه‌کار استرالیایی ادعا می‌کنند که به دلیل پرورش پنبه GMO، میزان مصرف سموم آفت کش را تا ۹۵ درصد کاهش داده‌اند؛ اما واقعیت آن است که گیاهان GMO در واقع میزان مصرف آفت‌کش‌ها را تغییری نمی‌دهند، زیرا این گیاهان از نظر ژنتیکی طوری دستکاری شده‌اند که این مواد شیمیایی آفت‌کش را به طور طبیعی در داخل خودشان ایجاد کنند. گفته می‌شود که این گیاهان Roundup تولید می‌کنند، اما فراموش نکنیم که Roundup نام تجاری glyphosate است که یک ماده شیمیایی سرطان‌زا است. در حالی که گیاه پنبه برای رشد کردن به مقدار زیادی مواد شیمیایی به شکل‌های کود یا آفت‌کش نیاز دارد، عده کمی اطلاع دارند که صنایع پشم هم بدون مواد شیمیایی رونق چندانی ندارد. گوسفند‌ها هم در مواد شیمیایی غرق می‌شوند، منظور آن است که گوسفند‌ها را هم در حمام‌های حاوی آب و مواد ضد‌انگل غوطه‌ور می‌کنند. با این حال اگر شما هم از افرادی هستید که نگرانی اصلی‌تان استفاده از مواد شیمیایی به شکل‌های کود و آفت‌کش است، شاید پشم گزینه مناسب‌تری برای شما باشد.
بیشتر بخوانید: 20 آیتمی که هرگز از خریدشان پشیمان نمی‌شوید!
مصرف آب
وقتی به تحلیل‌های مقایسه‌ای آژانس جهانی مد در زمینه اثرات زیست محیطی تولید مواد اولیه مختلف نگاه می‌کنیم، در نگاه اول به نظر می‌رسد که تولید پنبه، به دلیل مصرف بالای آب، اثرات بیشتری روی محیط زیست داشته باشد. این امر در کشورهایی مانند استرالیا که با اثرات ناشی از تغییرات اقلیمی، کم آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند، از اهمیت بیشتری هم برخوردار است. تا حدی که سناتور حامی محیط زیست از استرالیای جنوبی، سارا هانسون، پس از آتش سوزی‌های اخیر اظهار داشت که کاشت پنبه در استرالیا به نوعی دیوانگی محسوب می‌شود. او می‌گوید «ایده گسترش کاشت پنبه در استرالیای جنوبی احمقانه و خطرناک است. ما در خشک‌ترین ایالت از خشک‌ترین قاره دنیا زندگی می‌کنیم. منابع آب ما بسیار محدودند و با تغییرات اقلیمی هم روبه‌رو هستیم که منجر به خشک‌تر شدن کشورمان خواهد شد. در این شرایط، آخرین چیزی که می‌توانیم به آن فکر کنیم، مصرف کردن منابع محدود آب مان برای صنایع پرورش پنبه است.»
با این حال آژانس جهانی مد اظهار می‌کند که میزان آب مصرف شده برای تولید هر کیلوگرم پنبه، بستگی مستقیم به شیوه کاشت و نگهداری آن دارد. پارامتر تعیین‌کننده در میزان آب مورد نیاز برای پرورش پنبه، به نوع کشت پایدار یا سنتی آن بستگی دارد. برای مثال با آن که تولید هر کیلوگرم پنبه در ایالت‌های جنوبی هند به حدود ۲۲ هزار لیتر آب نیاز دارد، اما تولید همین مقدار پنبه در آمریکای جنوبی تنها به ۸ هزار لیتر آب نیاز دارد. علاوه بر آن بعضی از انواع گیاه پنبه صورت دیم کاشته می‌شوند و تنها با آب باران آبیاری می‌شوند و هیچ نیازی به استفاده از منابع دیگر آب ندارند. با آن که کاشت پنبه به طور کلی اثرات زیست محیطی بسیار زیادی به همراه دارد، اما این که گیاه پنبه در کجا کاشته شده باشد و تحت چه شرایطی پرورش یابد هم پارامتر بسیار تعیین‌کننده‌ای در میزان مصرف آب آن محسوب می‌شود. بدین معنی که اگر گیاه پنبه در زمین‌های مناطقی کاشته شده باشد که بارش سالیانه مناسب و قابل توجهی داشته باشند، اثرات زیست محیطی مخرب ناشی از مصرف آب آن شاید کمتر از تولید پشم باشد. در مورد صنایع پشم، آب تازه و تمیز یک نیاز روزمره برای گوسفندان و بره‌ها محسوب می‌شود. میزان آب مصرفی هر گوسفند بسته به شرایط فیزیولوژیک خود گوسفند، شرایط آب و هوایی و میزان آب موجود در غذایی که می‌خورد، چیزی بین ۱ تا ۱۹ لیتر در شبانه روز است. جالب آنجا است که وقتی که میزان کلی آب مصرفی برای تولید الیاف پنبه و پشم را با هم مقایسه می‌کنیم، به عدد تقریباً یکسانی می‌رسیم، زیرا برای تولید یک پوند از هر یک از این الیاف، تقریبا به ۱۰۱ گالن آب نیاز داریم. تنها تفاوت آنجا است که در روند تولید پشم، آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی کمتری وارد چرخه آب می‌شوند.
دلسوزی و اخلاق
افراد بسیاری با این باور گمراه شده‌اند که صنایع پشم نسبتاً بی‌ضرر است. اغلب تصور می‌کنند که از آنجایی که فرایند پشم‌چینی یک فرایند آرام و بدون آسیب است (که در این زمینه هم بررسی‌های جهانی نشان داده‌اند که این طور نیست) پس همه چیز در صنایع پشم خوب و دلپذیر است. متاسفانه این باور از واقعیت صنایع پشم فاصله زیادی دارد. در تمام دنیا، در صنایع پرورش گوسفند اعمال خشونت بار و دردآلود زیادی، بدون استفاده از مسکن‌ها و ضد دردها، روی گوسفندان انجام می‌شود؛ از جمله داغ زدن، بریدن دم گوسفندان و در بعضی موارد، کندن پوست دور دم گوسفندان.
همه گوسفندانی که برای به دست آوردن محصول پشم پرورش می‌یابند، برای محصول گوشت هم کاربرد دارند. از این دیدگاه، گوسفند یک کالای دومنظوره در صنعت پرورش دام محسوب می‌شود، حتی گوسفندان پشمالوی مرینوس. پیش از آن که بره‌های جوان برای سلاخی به کشتارگاه برده شوند، تمام پشم آنها زده می‌شود تا چیزی از آن هدر نرود، و از سوی دیگر، زمانی که با بالا رفتن سن گوسفند، میزان تولید و کیفیت پشم تولیدی آن کاهش می‌یابد (مانند موی سر انسان که با بالا رفتن سن کم پشت‌تر می‌شود) نگهداری آن دیگر صرفه اقتصادی ندارد و گوسفند را به کشتارگاه می‌برند. این گوسفندان در سن ۵ تا ۶ سالگی سلاخی می‌شوند که چیزی حدود نصف طول عمر طبیعی‌شان است. اغلب این گوسفندان به عنوان دام زنده صادر می‌شوند که شرایط نگهداری آنها در حین حمل و نقل و پس از آن، بسیار بی‌رحمانه است. اگر انتخاب ما آن است که برای حمایت از حقوق حیوانات از گوشت و شیر آنها استفاده نکنیم، پس باید از لباس‌های پشمی هم استفاده نکنیم. و اما در مورد پنبه، در این مورد هم اثرات حیوانی مخربی وجود دارند، اما میزان و جدیت آنها بسیار کمتر است: درست است که هر ساله تعداد زیادی حشره به دلیل استفاده از آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها در صنایع پنبه کشته می‌شوند، اما غم‌انگیزتر آن است که تخمین زده می‌شود که در آتش‌سوزی‌های اخیر در استرالیا، چیزی حدود یک میلیارد حیوان به این دلیل کشته شدند آب کافی برای کنترل آتش سوزی‌ها وجود نداشت و یکی از دلایل عمده این کمبود منابع آب، و استفاده از آن در صنایع کاشت پنبه بود.
پس کدام یک بهتر است: پنبه ارگانیک یا پشم؟
سوال آن است که با در نظر گرفتن تمام این نکات، بهتر است کدام نوع لباس را بخریم؟ و جواب آن است که: به طرز دید شما بستگی دارد. از نظر شخصی من، از آنجایی که من به طبیعی و تجزیه‌پذیر بودن الیاف مورد استفاده در لباس‌هایم خیلی اهمیت می‌دهم، هنوز هم الیاف پلی‌استر و اکریلیک خارج از حیطه انتخاب‌های من قرار دارند. از آنجایی که با کشتار و سلاخی حیوانات هم مخالفم، استفاده از پشم هم برای من مناسب نیست، به خصوص اگر بتوانم پنبه ارگانیک با پرورش طبیعی دیم پیدا کنم. در واقع، حتی فکر کردن به این که من هم در آزار و کشتار هر حیوانی مشارکت داشته باشم، قلبم را جریحه‌دار می‌کند، به خصوص گوسفند‌های آرام و دوست‌داشتنی؛ اما این فقط نظر من است، دیگران ممکن است استفاده از پشم را انتخاب کنند و یا برندهایی را انتخاب کنند که از پشم بازیافتی در محصولاتشان استفاده می‌کنند. به هر حال بهترین روش برای آن که اطمینان داشته باشیم که انتخاب‌هایمان در زمینه پوشاک مسئولانه و با توجه به شرایط محیط زیستی انجام می‌شوند آن است که از پروسه‌های تولیدی هر یک از الیاف اطلاع کافی داشته باشیم؛ بنابراین بهتر است در نهایت، بر اساس این که نسبت به هر یک از این پروسه‌های تولیدی چه احساسی داریم، تصمیم نهایی‌مان را بگیریم. بهتر است به این فکر کنیم که واقعا دوست داریم در چه جهانی زندگی کنیم، این جهان چه ویژگی‌هایی دارد و برای رسیدن به این جهان باید چه کاری انجام بدهیم. از برندهای مورد استفاده‌تان سوال بپرسید تا متوجه شوید که چه چیزهایی را در مورد پروسه تولید مواد اولیه و زنجیره انتقال این مواد می‌دانند و یا نمی‌دانند. درباره پارچه‌های مختلف تحقیق کنید. گزارش‌ها و مقالات تحقیقی با منابع معتبر را مطالعه کنید؛ و همیشه به یاد داشته باشید که دانش به شما قدرت می‌بخشد.
بیشتر بخوانید: زیبایی استایل شما با این لباس‌های طرح‌دار و شلوغ
