آهن یک ماده مغذی است که نقش‌های بسیار مهمی در بدن ما دارد، از جمله سالم و پرانرژی نگهداشتن شما. پایین بودن میزان آهن مشکلی رایج است و می‌تواند علائم ناخوشایندی مانند خستگی، تمرکز ضعیف و دوره‌های مکرر بیماری را ایجاد کنند. با این حال، کمبود آهن همیشه به راحتی قابل مشاهده نیست، به خصوص در مراحل اولیه آن. مکملهای آهن یک روش عالی برای برطرف کردن کمبود آهن در بدن هستند، به خصوص اگر تغییر رژیم غذایی به تنهایی نتواند این مشکل را برطرف کند. در این مقاله در مورد مکملهای آهن، اینکه برای چه کسانی می‌تواند مفید باشند و همچنین بهترین روش‌ها برای آزمایش کردن میزان آهن خون شما مطالبی را گردآوری کردیم، پس در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
علائم کمبود آهن در بدن
مقادیر کم آهن به ویژه در میان گروه خاصی از مردم رایج است. در صورت عدم درمان، ممکن است به یک وضعیت جدی‌تر معروف به کم خونی فقر آهن (IDA) تبدیل شود. کم خونی فقر آهن شرایطی است که در خون شما به میزان کافی گلبولهای قرمز خون سالم برای حمل اکسیژن وجود ندارد. در نتیجه، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- خستگی
- کمبود انرژی
- تنگی نفس
- مشکل در تمرکز کردن
- دوره‌های مکرر بیماری
- مشکل در تنظیم دمای بدن و احساس سرما خوردگی همیشگی
- پوست رنگ پریده
- تپش قلب
- سردرد
- شنیدن صدای زنگ، هیس مانند یا وزوز در سر
- خارش
- زبان درد یا مشکل در بلع
- احساس تغییر در طعم غذا
- ریزش مو
- هوس اقلام غیر غذایی مانند یخ یا خاک که به بیماری پیکا نیز شناخته می‌شود
- زخم‌های دردناک و باز در گوشه‌های دهان
- ناخن‌های قاشق شکل
- نیازی غیرقابل کنترل برای تکان دادن پا که به عنوان سندرم پای بی‌قرار نیز شناخته می‌شود
اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید، در نظر داشته باشید تا در مورد گزینه‌های آزمایش پیشرو برای تشخیص میزان کم خونی یا کم خونی فقر آهن با پزشک خود صحبت کنید. به خاطر داشته باشید که معمولاً وقتی سطح کمبود آهن به کم خونی فقر آهن پیشرفت می‌کند، این علائم قابل مشاهده می‌شوند. بنابراین، شما ممکن است، بدون اینکه هیچ یک از این علائم را تجربه کنید، کمبود آهن داشته باشید، به خصوص در مراحل اولیه کاهش آهن در بدن. آزمایش کردن میزان آهن خون شما به طور مرتب می‌تواند روشی عالی باشد برای شناسایی و درمان کمبود آهن اندک، قبل از اینکه به طور بالقوه به کم خونی فقر آهن تبدیل شود.
چه زمانی مکملهای آهن می‌توانند مفید باشند
مکملهای آهن می‌توانند به برطرف کردن سطح پایین آهن یا درمان کم خونی فقر آهن کمک کنند. آنها می‌توانند نسبت به رژیم غذایی تاثیرگذاری سریع‌تری داشته باشند و اغلب این روش درمانی را برای انتخاب کردن در نظر می‌گیرند. این مکمل‌ها می‌توانند به طور خاص برای افرادی مفید باشند که مستعد به ابتلای کمبود آهن هستند، به ویژه اگر آنها قادر به حفظ میزان مناسب آهن تنها از طریق رژیم غذایی نباشند که ممکن است شامل افراد زیر باشد:
- خانم‌های باردار
- نوزادان و خردسالان
- خانم‌هایی که قاعدگی‌های شدید دارند
- اهدا کنندگان مکرر خون
- افراد مبتلا به سرطان
- مبتلایان به اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک، کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
- کسانی که تحت عمل جراحی معده قرار گرفتند
- افراد مبتلا به نارسایی قلبی
- افرادی که داروهای کاهنده آهن مصرف می‌کنند، مانند داروهای کاهش اسید معده
- افرادی که مرتباً ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند
- کسانی که رژیم گیاهی یا وگان را دنبال می‌کنند
- مبتلایان به اختلالات خونی مانند تالاسمی یا کم خونی سلول داسی
- افراد معتاد به الکل
♦ توجه به این نکته حائز اهمیت است که مصرف مکملهای آهن در مواقع غیرضروری می‌تواند به سلامتی شما آسیب برساند، تا حدودی به این دلیل که به طور معمول آنها حاوی دوزهای بالای آهن هستند، این مسئله می‌تواند باعث ایجاد مشکلات گوارشی و کاهش جذب سایر مواد مغذی در روده شما شود.
♦ مصرف بی‌رویه این مکمل‌ها همچنین ممکن است باعث آسیب سلولی شود و در موارد شدید منجر به نارسایی اندام، اغما یا مرگ شود. عوارض جانبی منفی در هر کسی ممکن است دیده شود اما به نظر می‌رسد که این عواض به طور خاص در کودکان کشنده باشد. بنابراین، همیشه در مورد آزمایش به منظور بررسی میزان آهن خود یا فرزندتان قبل از مصرف مکملهای آهن، با پزشک خود صحبت کنید و همیشه دستور پزشکی که برای شما تجویز شده است را جهت استفاده از مکمل‌ها دنبال کنید.
آزمایش برای بررسی کمبود آهن
آزمایش خون یکی از بهترین روش‌ها برای تشخیص کمبود آهن یا کم خونی فقر آهن است زیرا تشخیص تنها بر اساس علائم ممکن است دشوار باشد. یک روش مکمل برای بررسی میزان آهن بدن این است که آهن موجود در رژیم غذایی و مکمل آهن خود را در نظر گرفته و آن را با مقادیر آهن توصیه شده مقایسه کنید. برای درک اهمیت درخواست برخی از آزمایشات خون نسبت به دیگر آزمایش‌ها، درک این سه نوع اصلی از کمبود آهن می‌تواند مفید باشد.
انواع کمبود آهن
میزان آهن کم خون اگر به مراحل زیر برسد به سمت کم خونی فقر آهن می‌رود:
- کمبود آهن خفیف. این شرایط شامل ذخایر کم آهن با سطح فریتین بین 10 تا 30 میکروگرم در لیتر و همچنین تعداد گلبولهای قرمز طبیعی (RBC) با هموگلوبین بالای 12 گرم در دسی‌لیتر و هماتوکریت بالاتر از 36 درصد برای زنان و 41 درصد برای آقایان است.
- کمبود آهن عملکردی خفیف. این شرایط شامل ذخایر آهن کم است که با سطح فریتین پایین‌تر از 10 میکروگرم در لیتر همراه است اما تعداد طبیعی گلبول قرمز با هموگلوبین بالای 12 گرم در دسی‌لیتر و هماتوکریت بالاتر از 36 درصد برای زنان و 41 درصد برای آقایان هم شامل این نوع کمبود آهن می‌شود.
- کم خونی فقر آهن (IDA). این شرایط شامل ذخایر آهن بسیار کم است با سطح فریتین پایین‌تر از 10 میکروگرم در لیتر است، به علاوه تعداد گلبول قرمز به پایین‌تر از محدوده طبیعی یعنی هموگلوبین زیر 12 گرم در دسی‌لیتر و هماتوکریت زیر 36 درصد برای خانم‌ها و 41 درصد برای آقایان رسیده است.
بهترین آزمایشات برای تشخیص میزان آهن خون شما
- آزمایش‌های هموگلوبین و هماتوکریت معمولاً برای غربالگری کمبود آهن استفاده می‌شوند. با این حال، آنها به عنوان آزمایشی دقیق و خاص در نظر گرفته نمی‌شوند و تنها می‌توانند کم خونی فقر آهن را تشخیص دهند و نه مراحل اولیه کمبود آن را. شناسایی مراحل اولیه کمبود آهن مفید است زیرا انجام این کار به شما این امکان را می‌دهد که این مشکل را سریعاً برطرف کنید، چه از طریق اصلاح رژیم غذایی یا مکمل‌ها، و اجازه نمی‌دهید که کمبود آهن شما به کم خونی فقر آهن رسیده و بعد به دنبال درمان آن بروید.
- اندازه گیری سطح فریتین سرم در حال حاضر مقرون به صرفه‌ترین و کارآمدترین آزمایش برای تشخیص کمبود آهن بخصوص در مراحل اولیه آن است. با توجه به اینکه تعداد کمی از متخصصان به طور مرتب سطح فریتین سرم را آزمایش می‌کنند، بنابراین ممکن است هنگام مراجعه به مطب پزشک لازم باشد، علاوه بر آزمایش‌های هموگلوبین و هماتوکریت، به طور اختصاصی این آزمایش را نیز درخواست کنید.
هر چند وقت یک بار باید آزمایش دهید؟
کسانی که سابقه کمبود آهن ندارند، ممکن است یک بار در سال احتیاج داشته باشند که به عنوان راهی برای تشخیص کمبود آهن بالقوه در مراحل اولیه این آزمایش دهند. در صورت مصرف مکمل های آهن، بهبود در سطح هموگلوبین خون ممکن است ظرف 4 هفته دیده شود. با این حال، به طور کلی حداقل 3 ماه طول می‌کشد تا سطح هموگلوبین به طور کامل بالا بیاد و حتی گاهی برای بالا آمدن سطح فریتین ممکن است زمانی طولانی‌تری لازم باشد. بنابراین، افرادی که در حال حاضر مکمل‌هایی برای درمان کمبود آهن مصرف می‌کنند، باید حداقل 3 ماه پس از شروع درمان، اگر به کمی زمان طولانی‌تر نیاز نباشند، برای آزمایش دوباره سطح هموگلوبین و فریتین صبر کنند. گفته می‌شود، بخش کوچکی از مردم یا بدنشان به مکملهای آهن خوراکی عکس‌العمل نشان نمی‌دهد یا عوارض جانبی زیادی را تجربه می‌کنند. به همین دلیل، ممکن است آنها به درمان‌های دیگری احتیاج داشته باشند. بنابراین، اگر مبتلا به کم خونی فقر آهن هستید و در طی 4 تا 8 هفته اول مصرف مکمل، بهبودی در علائم خود مشاهده نکردید، آزمایش کردن دوباره سطح هموگلوبین خون خود را در نظر داشته باشید تا تاثیر دارو در بدن شما مورد بررسی قرار بگیرد.
حرف آخر
- مکمل های آهن هنگامی که تغییرات رژیم غذایی به تنهایی تاثیر گذار نباشند می‌توانند به برطرف کردن کمبود آهن بدن کمک کنند.
- برخی افراد، از جمله زنان باردار، نوزادان، کودکان خردسال، ورزشکاران ورزش‌های سنگین و افراد با شرایط پزشکی خاص مستعد ابتلا به کمبود آهن هستند و باید میزان آهن خون خود را به طور مرتب آزمایش کنند.
- اگر می‌خواهید سطح آهن خود را بررسی کنید، حتماً آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت را به همراه آزمایش فریتین درخواست کنید. این آزمایش ترکیبی در شناسایی کمبود آهن، حتی در مراحل اولیه آن، موثر است.
بیشتر بخوانید: چگونه به سرعت سطح آهن در خون را افزایش دهید؟
